Одгледување на питомиот костен

Во Македонија питомиот костен е распространет на неколку локации и тоа:
во Дебарско – Струшкиот регион. Гостиварско – Тетовскиот. Кичевскиот регион,
Битолско – Прилепскиот регион, на Скопска Црна Гора и во други региони во
источниот дел на Македонија.

Иако костенот е значајна култура и неговото одгледување е доста
рентабилно и ефикасно, кај нас одгледувањето е крајно занемарено и се среќава
само во спонтани природни популации по региони. Питомиот костен бара повеќе
топлина и светлост. Бара изедначена температура, слабо поднесува големи
амплитуди и не поднесува варовити, премногу тешки, непропустливи и премногу
влажни почви. Питомиот костен бара кисела почва (рН 4,5-6), длабоки и умерено
влажни почви. Доволно богати со хумус (шумски кисел хумус) и минерални
материи, особено калиум и железо.

Костенот е еднодомно растение, машките цветови се во долги цилиндрични
реси и стојат во основата на листовите. женските се по два-три и се сместени
при основата на машките Костенот цути во јуни и јули, автостерилен е. Поленот
се пренесува со ветер и со инсекти. Дава изобилен нектар и цути кога другите
овошни видови одамна се прецутени и како таков пчелите многу го посетуваат.

Плодовите од костенот созреваат на крајот на октомври. Тие се
транспортабилни, лесно манипулативни и може да се чуваат долго време. Плодовите
се чуваат на студено место на температура од 0°С и релативна влажност од 85% и
при вакви услови може да се чуваат до април. Плодот од костенот има голема
биолошка вредност. Костенот содржи скроб 38-42%, шеќер 22- 29%. масти 3-7%,
белковини 5-6%, витамин С, калциум, калиум. железо и др. корисни материи.
Плодовите може да се користат за свежа употреба. но и во разни видови
кондиторски производи. Од лушпата на плодовите и листовите се добиваат танини
кои имаат значење и во фармацевтската индустрија.

Питомиот костен се размножува генеративно со семе и вегетативно, со
изданоци – калемење. Калемениот костен многу порано прородува и дава
поквалитетни и покрупни плодови. Калемењето се врши со спојка, а исто така и
под кора. Калемениот костен прородува во 3-4 година, а периодот на полна
родност настапува околу 15-тата година.

Подготовката на земјиштето за подигање нов насад од костен е слична
како и за другите овошни култури. Претходно теренот треба да се исчисти од
крупни камења. од жбунови, од жили од претходни растенија и др. Потоа се
пристапува кон риголување на длабочина 60-80 см. Површината се израмнува за да
потоа се изврши орање и подготовка за садење. Садењето се врши во дупки со
длабочина 70-80 см. Во текот на садењето кореновите жили се прекратуваат за 1/3
и се потопуваат во балега од прегорен гној, земја и вода. Добро е да се додаде
и по 2 кг (МРК 0:15:30) ѓубриво кое не треба да биде во директен контакт со
кореновите жили.

Ако се сади во есен, кога е и најпогодно време, садниците не се
залеваат со вода, туку околу стеблото се нафрла земја во вид на хумка со висина
од 15 см и така се остава до пролет. Ако, пак. садењето се врши во пролет.
околу секоја садница се прави чинија и се полива со 8 – 10 литри вода. Кога
водата ќе се впие во земјата. чинијата треба да се покрие со ситна земја или со
прегорено арско ѓубре со дебелина 4-5 см.

Садниците при садењето се прекратуваат, а понатаму резидбата е
незначителна и се сведува на механичко чистење и насочување на круната која би
требало да биде во форма на пирамида. Изданоците кои потеруваат потребно е
редовно да се чистат Бројот на стебла на хектар се движи од 120 до 150 броја. а
приносот се движи од 3 до 5тони на хектар.

Извор: Моја земја